Trong thế giới lặn biển và săn bắt thủy sản, súng bắn cá (hay còn gọi là súng lao, speargun) là thiết bị không thể thiếu của các thợ lặn chuyên nghiệp và nghiệp dư. Từ súng bắn cá bằng dây thun đến súng hơi nén, mỗi loại đều mang lại trải nghiệm săn cá độc đáo, kết hợp giữa kỹ thuật spearfishing, ngư cụ hiện đại và đam mê khám phá đại dương. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ cấu tạo, phân loại, công dụng và cách sử dụng an toàn các loại súng săn cá phổ biến nhất hiện nay.
Súng bắn cá là gì? Tổng quan cho người mới
Súng bắn cá là một loại vũ khí săn bắt dưới nước, hoạt động dựa trên nguyên lý phóng lao (spear) để bắt cá mà không cần dùng lưới hay lưỡi câu. Thiết bị này được thiết kế dành riêng cho môi trường nước, giúp người dùng di chuyển linh hoạt, ngắm bắn chính xác và thu hoạch cá nhanh chóng. Khác với cần câu hay lưới đánh cá truyền thống, súng bắn cá mang tính chủ động cao, phù hợp với môn thể thao spearfishing – một hoạt động kết hợp lặn tự do (freediving) và săn bắt bền vững.
Ngày nay, súng bắn cá được sản xuất từ các vật liệu chống ăn mòn như nhôm anodized, sợi carbon, thép không gỉ, đảm bảo độ bền trong môi trường nước mặn. Dù là người mới hay thợ lặn kỳ cựu, việc hiểu rõ từng loại súng sẽ giúp bạn chọn được thiết bị phù hợp với điều kiện săn bắt và ngân sách.
Phân loại súng bắn cá phổ biến nhất hiện nay
Có hai dòng súng bắn cá chính đang chiếm lĩnh thị trường: súng dây thun và súng hơi nén. Mỗi loại có đặc điểm riêng, phù hợp với từng kiểu săn cá và môi trường nước.
Súng bắn cá bằng dây thun (Band Gun)
Súng dây thun (band-powered speargun) là loại phổ biến nhất, đặc biệt với người mới bắt đầu. Nguồn năng lượng đến từ các dây cao su (power bands) co giãn mạnh, được gắn vào thân súng. Khi kéo cần (trigger), dây thun bung ra, đẩy mũi lao bay với tốc độ cao.
- Ưu điểm: Cấu tạo đơn giản, dễ bảo trì, giá thành hợp lý (từ 2-15 triệu đồng tùy kích thước).
- Phù hợp: Săn cá gần bờ, nước nông, tầm bắn 3-7 mét.
- Loại phổ biến: Súng gỗ teak, súng ống nhôm, súng railgun (có rãnh dẫn hướng).
Súng bắn cá bằng hơi (Pneumatic Gun)
Súng hơi nén (pneumatic speargun) sử dụng áp suất khí nén trong bình chứa để phóng lao. Người dùng bơm khí bằng tay hoặc máy nén trước khi lặn, giúp đạt tầm bắn xa và lực mạnh hơn.
- Ưu điểm: Tầm bắn xa (6-10 mét), lực xuyên mạnh, ít rung khi bắn.
- Phù hợp: Săn cá lớn ở vùng nước sâu, nước chảy mạnh.
- Nhược điểm: Cần bảo dưỡng kỹ, giá cao (từ 8-25 triệu đồng).
So sánh ưu và nhược điểm các loại súng
| Tiêu chí | Súng dây thun | Súng hơi nén |
|---|---|---|
| Giá thành | Thấp – trung bình | Cao |
| Tầm bắn hiệu quả | 3-7 mét | 6-10 mét |
| Độ chính xác | Tốt ở khoảng cách gần | Rất cao, ít ảnh hưởng bởi dòng nước |
| Bảo trì | Dễ, thay dây định kỳ | Phức tạp, cần kiểm tra gioăng, áp suất |
| Trọng lượng | Nhẹ hơn | Nặng hơn do bình khí |
| Độ ồn khi bắn | Có tiếng “boing” | Gần như không tiếng động |
Công dụng chính của súng bắn cá trong thực tế
Súng bắn cá không chỉ là công cụ săn bắt mà còn mang nhiều giá trị thực tiễn:
- Săn bắt chọn lọc: Chỉ bắn cá mục tiêu, giảm thiểu tác động đến hệ sinh thái so với lưới rà.
- Nguồn thực phẩm sạch: Cung cấp cá tươi sống, không hóa chất, phù hợp với lối sống bền vững.
- Thể thao và giải trí: Kết hợp lặn biển, rèn luyện thể lực, kỹ năng sinh tồn.
- Nghiên cứu khoa học: Thu thập mẫu vật cho các dự án bảo tồn sinh vật biển.
- Du lịch trải nghiệm: Nhiều tour lặn tại Phú Quốc, Nha Trang tích hợp hoạt động spearfishing với Win55 làm nền tảng đặt tour uy tín.
Cấu tạo và nguyên lý hoạt động chi tiết
Các bộ phận chính của một khẩu súng bắn cá
Mọi súng bắn cá đều gồm các thành phần cốt lõi sau:
- Thân súng (barrel): Làm từ gỗ, nhôm hoặc carbon, có rãnh dẫn lao.
- Mũi lao (spear): Thép không gỉ, có ngạnh hoặc trượt, dài 1-2 mét.
- Dây neo (shooting line): Kết nối lao với súng, tránh mất khi bắn trượt.
- Cò súng (trigger mechanism): Thép không gỉ, có khóa an toàn.
- Nguồn đẩy: Dây thun hoặc bình khí nén.
- Tay cầm (handle): Thiết kế công thái học, có dây đeo cổ tay.
Nguyên lý đẩy của súng dây thun
- Kéo dây thun về phía sau, gắn vào rãnh cò súng.
- Năng lượng đàn hồi được tích trữ trong dây cao su.
- Bóp cò → cơ chế nhả khóa → dây thun bung mạnh → đẩy mũi lao theo phương thẳng.
- Tốc độ lao phụ thuộc vào số lượng và độ co giãn của dây (thường 16-20mm).
Nguyên lý đẩy của súng hơi nén
- Bơm khí vào bình chứa (áp suất 20-30 bar) bằng bơm tay.
- Mũi lao được đặt trong ống bắn, chặn bởi van khí.
- Bóp cò → van mở → khí nén giãn nở tức thì → đẩy piston → lao bay ra.
- Lực đẩy ổn định, ít bị ảnh hưởng bởi độ sâu nước.
Hướng dẫn sử dụng súng bắn cá an toàn tuyệt đối
An toàn là yếu tố sống còn khi sử dụng súng bắn cá. Thực hiện theo các bước sau:
- Khóa an toàn: Luôn bật khóa khi không bắn.
- Không ngắm người: Xem mọi người xung quanh là “vùng cấm”.
- Kiểm tra thiết bị: Trước mỗi lần lặn, kiểm tra dây, cò, áp suất.
- Lặn có bạn: Không bao giờ lặn một mình.
- Đeo phao báo hiệu: Đánh dấu vị trí lặn trên mặt nước.
- Tuân thủ độ sâu: Không bắn ở độ sâu vượt quá khả năng lặn tự do.
Kỹ thuật bắn cá cơ bản và kinh nghiệm săn cá
Để bắn trúng cá, cần kết hợp kỹ thuật ngắm, kiểm soát hơi thở và hiểu hành vi cá:
- Tư thế bắn: Nằm ngang, một tay giữ súng, tay kia điều chỉnh hướng.
- Hiệu ứng khúc xạ: Ngắm thấp hơn 10-15cm so với vị trí thực của cá.
- Tiếp cận từ phía sau: Cá ít phát hiện nguy hiểm từ đuôi.
- Chọn thời điểm: Bắn khi cá dừng di chuyển hoặc đang ăn mồi.
- Loại cá phù hợp: Cá mú, cá hồng, cá bớp – dễ ngắm, giá trị cao.
Kinh nghiệm từ các thợ lặn kỳ cựu: luyện tập bắn mục tiêu cố định dưới nước trước khi săn thật. Tham gia cộng đồng spearfishing tại Win55 để học hỏi thêm từ các cao thủ.
Cách bảo trì và bảo dưỡng súng bắn cá bền bỉ
- Rửa nước ngọt: Sau mỗi lần lặn biển, ngâm súng 10 phút trong nước ngọt.
- Thay dây định kỳ: Dây thun thay sau 50-100 lần bắn.
- Tra dầu silicon: Bôi vào gioăng, cò súng, tránh khô nứt.
- Kiểm tra áp suất: Với súng hơi, dùng đồng hồ đo trước mỗi chuyến.
- Lưu trữ: Treo ngang, tránh ánh nắng trực tiếp và độ ẩm cao.
Lưu ý pháp lý và các phụ kiện cần thiết
Tại Việt Nam, súng bắn cá thuộc danh mục ngư cụ thể thao, được phép sử dụng ở vùng nước công cộng nhưng cấm săn bắt trong khu bảo tồn biển (Cù Lao Chàm, Phú Quốc). Cần có giấy phép lặn từ cơ quan chức năng nếu tham gia tour chuyên nghiệp.
Phụ kiện không thể thiếu:
- Chân vịt lặn (fins)
- Ống thở (snorkel)
- Mặt nạ lặn (mask)
- Áo lặn (wetsuit)
- Túi lưới đựng cá
- Dao lặn (dive knife)
Kết luận
Súng bắn cá không chỉ là công cụ săn bắt mà còn là cầu nối giữa con người và đại dương. Với kiến thức đúng đắn về loại súng, kỹ thuật và an toàn, bạn sẽ có những chuyến săn cá đáng nhớ, bền vững và đầy trách nhiệm.